ropejski Raport Zdrowia 2002
przygotowany przez WHO
wybrane fragmenty
Sytuacja zdrowotna w Europie
Zdrowie dzieci
Przemoc i zaniedbywanie dzieci jest jednym z poważnych problemów zdrowia publicznego i polityki zdrowotnej. WHO nawołuje kraje do podejmowania wysiłków, które eliminowałyby stosowanie przemocy wobec dzieci i kobiet, łącznie z handlem dziećmi i ich wykorzystywaniem seksualnym. Przemoc i zaniedbywanie ma wpływ nie tylko na fizyczne i psychiczne samopoczucie dzieci, ale także na ich rozwój, powodując niejako wykluczenie ich ze społeczeństwa oraz gorsze przygotowanie do życia. Te sprawy były dyskutowane na Pierwszym Spotkaniu dotyczącym Strategii Ochrony Dziecka (First Meeting on Strategies for Child Protection) zwołanym przez Biuro Regionalne w 1998 r. w celu zbadania implikacji przemocy wobec dzieci oraz potrzeb związanych z ich ochroną w obrębie sektora zdrowia. Konkluzje i rekomendacje wypracowane na Spotkaniu są podstawą dla działań prowadzonych w tym obszarze przez osoby odpowiedzialne za politykę i system zdrowia publicznego w regionie europejskim.
Zdrowie młodzieży
Główną przyczyną śmierci wśród młodzieży są wypadki.
Jest oczywiste, że młodzież eksperymentuje z alkoholem w coraz młodszym wieku i coraz częściej angażuje się w ryzykowne zachowania np. upijanie się, mieszanie alkoholu z narkotykami. Jeden na cztery zgony wśród młodzieży jest spowodowany przez alkohol, a w całej Europie rocznie ok. 55 tys. młodych ludzi umiera z powodu picia alkoholu. Przemysł alkoholowy stara się dotrzeć do młodzieży poprzez rozwijanie różnych strategii marketingowych skierowanych specyficznie do tej populacji.
Zdrowie kobiet
W przypadku kobiet znaczącym problemem okazuje się być przemoc. W Europie 20-50% kobiet było ofiarami jakiejś formy przemocy. Kobiet i dzieci są tu szczególnie narażone na przemoc ze strony mężczyzn, którzy są im znani (mężowie, ojcowie, partnerzy itp.). Wiele aktów przemocy nie jest nigdzie zgłaszana, ale mimo to ma swoje konsekwencje dla zdrowia i rozwoju ofiar. Szczególnie narażone na przemoc i bezradne są kobiety migrujące i uchodźcy. Problem przemocy w rodzinie jest szczególnie ważny dla prawa europejskiego i wymaga wielu działań.
Główne determinanty zdrowia
Alkohol
Każdego roku ok. 55 tys. młodych Europejczyków umiera na skutek nadużywania alkoholu - co czwarty zgon w grupie wiekowej 15-29 jest spowodowana przez alkohol. Blisko 40-60% wszystkich zgonów jest związana z używaniem alkoholu. Konsumpcja alkoholu, a raczej intoksykacja alkoholem, jest znaczącym czynnikiem różnicującym śmiertelność młodych ludzi w Europie Wschodniej i Zachodniej oraz między mężczyznami i kobietami. Koszty związane z piciem alkoholu ponoszone przez pomoc społeczną, służbę zdrowia, ubezpieczenia, wymiar sprawiedliwości i więziennictwo oraz koszty związane ze stratami w sektorze produkcyjnym stanowią 1-3% całego dochodu społeczności Europy.
Picie alkoholu jest podłożem 9% chorób w Europie np.: chorób wątroby, serca, nadciśnienia, zawału, nowotworów przewodu pokarmowego itp. Alkohol wpływa negatywnie na wiele funkcji psychomotorycznych i umysłowych. Utrata kontroli emocjonalnej pod wpływem alkoholu może skutkować aktami przemocy w stosunku do innych osób. Co więcej picie alkoholu zwiększa ryzyko problemów rodzinnych, problemów w pracy, w społeczeństwie np.: absencji w pracy, bezrobocia, wypadków itp. Związek między piciem alkoholu a przestępczością jest również znany - alkohol jest bezpośrednio lub pośrednio przyczyną wielu przestępstw.
Ponad 90% państw w regionie europejskim zarejestrowało roczne spożycie alkoholu na jednego mieszkańca powyżej 2 litrów czystego alkoholu. Europa ma najwyższe spożycie alkoholu na całym świecie (np.: w 1998 roku średnie spożycie alkoholu wynosiło ok. 7,3 litra czystego alkoholu na jednego mieszkańca, ale niektóre kraje notowały 0,9 litra, a niektóre aż 13,3 litrów). Nierejestrowane spożycie alkoholu może jeszcze zwiększać podane wyniki, w niektórych krajach nawet do 20 litrów alkoholu rocznie na jednego mieszkańca.
Badanie ESPAD pokazuje, że wzrasta liczba uczniów, którzy piją alkoho,l szczególnie w centralnej i wschodniej Europie (na Litwie, w Polsce, na Słowacji i w Słowenii). W innych krajach picie alkoholu wśród młodzieży jest również zjawiskiem powszechnym. Spośród czterech krajów o największym wskaźniku intoksykacji w 1995 roku: Danii, Irlandii, Finlandii i Wielkiej Brytanii, Dania i Irlandia zanotowała jeszcze większy jej wzrost, podczas gdy w Finlandii i Wielkiej Brytanii statystyki się nie zmieniły.
W regionie europejskim widać pewne trendy. Kraje północne utrzymują stałe tendencje w spożyciu alkoholu - z wyjątkiem Szwecji, gdzie spożycie spada. Konsumpcja powiększa się na Litwie, Łotwie, podczas gdy spożycie w Estonii spada. Wśród krajów Unii Europejskiej Irlandia jest jedynym krajem, w którym konsumpcja alkoholu rośnie znacząco, w mniejszym stopniu rośnie ona też w Grecji, Luxemburgu i Portugalii. W 6 krajach UE spożycie alkoholu spada, a pozostaje na stałym poziomie w 5. W krajach Europy Środkowej i Wschodniej picie rośnie w Czechach, Rumunii i Macedonii. Spożycie rośnie również na Białorusi i w Rosji.
Rozwój polityki związanej z problematyką alkoholową w Europie zdaje się iść w dobrym kierunku. Wiele krajów posiada własną politykę i programy w tym zakresie z jasno wyznaczonymi celami. W ciągu ostatnich pięciu lat można zaobserwować wyraźne zmiany w tej kwestii. Szczególną rolę przypisuje się obecnie wysiłkom zmierzającym do ograniczenia nietrzeźwości wśród kierowców, wiele krajów obniżyło dopuszczalną zawartość alkoholu we krwi. W wielu mówi się też głośno o trzeźwości w miejscu pracy i w miejscach publicznych. Podejmuje się też kwestię reklamy alkoholu: niektóre kraje wprowadzają tu restrykcje, inne z nich rezygnują. Generalnie kraje Europy Zachodniej skłaniają się ku dokładniejszej kontroli polityki alkoholowej, zredukowały one również spożycie alkoholu na jednego mieszkańca i zasięg problemów spowodowanych alkoholem.
Wciąż są jeszcze obszary, które wymagają intensywnej pracy, jak choćby kwestie prawne. W tej mierze zauważyć można naciski producentów alkoholu. Brak wspólnej woli do zobaczenia jak istotne są problemy alkoholowe jest tu poważną barierą.
Przy wspólnym wysiłku i połączeniu różnych celów możliwe jest zmniejszenie zasięgu problemów alkoholowych w Europie. Rolę do odegrania mają tu kampanie edukacyjne, restrykcje w zakresie reklamy alkoholu, a dokumenty WHO dotyczące tematyki alkoholowej mogą być bazą dla narodowych programów alkoholowych.